De bestraling in het algemeen

Radiotherapie betekent behandeling door middel van straling. Een ander woord voor radiotherapie is dan ook bestraling. U kent waarschijnlijk wel de röntgenstraling. Dit zijn onzichtbare stralen, waarmee röntgenfoto’s worden gemaakt. Dezelfde soort stralen, maar dan met een hogere energie, worden toegepast in de radiotherapie. Met dergelijke stralen kunnen kwaadaardige gezwellen (kanker) worden behandeld.

Protonentherapie is een vorm van bestraling waarbij de straling, voor sommige patiënten, nòg nauwkeuriger kan worden toegediend. Hierdoor komt er minder straling in de gezonde weefsels en neemt de kans op bijwerkingen door de bestraling af. De mate waarin de kans op bijwerkingen afneemt is bij iedere patiënt verschillend. 

Protonen zijn positief geladen deeltjes. Als zij gebruikt worden voor bestraling, dan geven zij hun maximale dosis pas af bij het bereiken van een bepaalde indringdiepte. Dat is waar de tumor zich bevindt.

Bij een bestraling met fotonen neemt de intensiteit van de straling af, bij het binnenkomen van het lichaam. Dieper gelegen weefsel ontvangt dus een lagere dosis straling. Bij fotonenstraling wordt vaak gebruik gemaakt van complexe bestralingstechnieken om de tumor te bestralen en de gezonde weefsels zo goed mogelijk te sparen.

Bij een bestraling met protonen wordt de meeste straling pas afgegeven bij het bereiken van een bepaalde diepte in het lichaam. Door dit nauwkeurig te sturen kan het afgegeven worden op de plek waar de tumor zich in het lichaam bevindt.

Bij protonentherapie komt er vaak minder straling in de gezonde lichaamscellen. Dit vermindert of voorkomt schade aan het gezonde weefsel, waardoor mogelijk het risico op bijwerkingen en gevolgen op de lange termijn verminderen. Dit voordeel geldt echter niet voor iedereen.

Een nadeel is dat protonentherapie beperkt beschikbaar is, op dit moment alleen in Groningen, Maastricht en Delft. Hierdoor kunnen patiënten die hiervoor in aanmerking komen niet altijd terecht bij een radiotherapie afdeling bij hen in de buurt. 

Hoewel er vaak minder straling op de gezonde lichaamscellen komt bij protonentherapie ten opzichte van fotonentherapie zal niet iedereen daadwerkelijk minder bijwerkingen krijgen als zij behandeld worden met protonentherapie. Protonentherapie zal dus niet voor iedereen een toegevoegde waarde hebben.

Dit hangt onder andere af van de totaal te geven bestralingsdosis en de ligging van de tumor ten opzichte van gezonde organen die gevoelig zijn voor het veroorzaken van bijwerkingen.

Protonentherapie heeft niet voor iedereen een toegevoegde waarde en is beperkt beschikbaar in Nederland. Zie ook ‘Is protonentherapie beter dan fotonentherapie?’

Ja, protonentherapie is veilig. Er is in Nederland en in het UMCG heel veel ervaring met het bestralen van patiënten met complexe radiotherapietechnieken zoals fotonen (‘röntgenstraling’) en elektronen. Deze kennis en ervaring heeft voor een veilige introductie van protonentherapie gezorgd.

Voor een beperkt aantal indicaties (de zogenoemde standaardindicaties) is het voordeel van een behandeling met protonen zo substantieel dat er onder radiotherapeuten een consensus bestaat dat protonentherapie voor die indicaties als een ‘geaccepteerde’ vorm van zorg kan worden beschouwd, naast andere reeds gangbare vormen van behandeling.

Sinds januari 2018 behandelen wij patiënten met protonentherapie. Wij werken er hard aan om het aantal indicaties dat wij kunnen behandelen te vergroten.

Zie hier voor de huidige indicaties.